Θεόδωρος Παπανδρέου: Τάξεις μαθημάτων, αντί των ηλικιακών τάξεων

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o Θεόδωρος Παπανδρέου
Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος

Σύμφωνα με τα δεδομένα της Ψυχολογίας, η αφαιρετική ικανότητα παρουσιάζεται συνήθως στην ηλικία των 8 με 9 ετών.

Το παιδί, από την ηλικία αυτή και μετά, μπορεί πλέον να μεταπηδήσει άνετα από τις συγκεκριμένες εννοιολογικές παραστάσεις στις αφηρημένες έννοιες και στη συνέχεια να ξεφύγει από τις σειροθετήσεις και τις διαδοχικές αριθμήσεις, στο υπερβατό αριθμητικό σύστημα, καθώς επίσης να απομακρυνθεί από τη μηχανική απομνημόνευση και τη λογική διαδοχή της λύσης των προβλημάτων, στην από μνήμης εκτέλεση των πράξεων και την παραγωγή σωστά δομημένου γραπτού λόγου.

Κατά την περίοδο αυτή, πιστεύουμε, πως θα ήταν δυνατό, σε πειραματικό στάδιο να τεθεί σε εφαρμογή η ανωτέρω προτεινόμενη μέθοδος για κατανομή και διδασκαλία της διδασκόμενης ύλης σε τρεις τάξεις (επίπεδα) των μαθημάτων της Γλώσσας και των Μαθηματικών.

Τι ισχύει σήμερα
Ως γνωστό, σύμφωνα με το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα, τα γραμματικά και μαθηματικά φαινόμενα, περιέχονται στα σχολικά εγχειρίδια και είναι ενσωματωμένα στις αντίστοιχες για το κάθε μάθημα ενότητες, ακολουθώντας το σύστημα της κοχλιωτής διάταξης της ύλης, (επανάληψη των ίδιων γνωστικών φαινομένων σε κάθε τάξη με αυξημένη δυσκολία).

Έτσι, έχουμε για κάθε τάξη, τα προβλεπόμενα από το αναλυτικό πρόγραμμα γνωστικά αντικείμενα, τα οποία θα πρέπει να εξαντληθούν κατά το χρονικό διάστημα (Σεπτέμβριος-Ιούνιος). Τα παιδιά είναι αναγκασμένα να διδάσκονται τα ίδια γνωστικά αντικείμενα (4 με 5) σχολικά έτη αποκομίζοντας αρνητικές επιπτώσεις, με πρώτη τη μείωση του ενδιαφέροντος, ιδιαίτερα στις μεγάλες τάξεις.

Τα γνωστικά αντικείμενα, κυρίως τα γραμματικά φαινόμενα, παρουσιάζονται ευκαιριακά, στις διάφορες ενότητες, βέβαια με παιγνιώδη τρόπο, χωρίς τις εξαιρέσεις και λεπτομέρειες, με αποτέλεσμα η αποσπασματικότητα αυτή να δημιουργεί αργότερα γνωστικές αμφιβολίες σε ορισμένα παιδιά, ιδιαίτερα μάλιστα, όταν σε μερικές ερωτήσεις ζητούνται απαντήσεις με ακατανόητη ορολογία.

Υπάρχει άτυπη απαγόρευση να μην διδάσκονται σε κατώτερη τάξη γνωστικά αντικείμενα που ανήκουν σε άλλη τάξη, έστω και αν ακόμη, το επίπεδο των μαθητών της τάξης το επιτρέπει.

Και τέλος, δε δίδεται η ευκαιρία, κυρίως στα παιδιά που έχουν αναπτυγμένο δείκτη νοημοσύνης, να ασχοληθούν με ανώτερες από την τάξη τους γνωστικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα να παραμελούνται τα ταλέντα και οι ειδικές ατομικές ικανότητες.

Προτεινόμενη μέθοδος
Στο νέο σύστημα καθιέρωσης των τάξεων μαθημάτων αντί των ηλικιακών τάξεων, επειδή, δε μπορούμε να καταργήσουμε τα σημερινά σχολικά εγχειρίδια, προτείνουμε τις πιο κάτω ενέργειες:

1. Θα πρέπει να γίνει σε πρώτη φάση «χρησιμοθηρικός» εξορθολογισμός των γνωστικών αντικειμένων (Γλώσσας- Μαθηματικών) και ομαδοποίηση εκείνων που έχουν μαθησιακή συγγένεια, σε ό,τι αφορά τον στόχο, τον σκοπό και τη μαθησιακή πορεία.

2. Διαχωρισμός των γνωστικών αντικειμένων σε ουσιώδη-επουσιώδη και σε εύκολα –δύσκολα.

3. Κατανομή όλων των εξορθολογισμένων φαινομένων (Γλώσσας και Μαθηματικών) σε τρεις ομάδες (κατηγορίες), με κριτήριο τον βαθμό δυσκολίας και την τάξη προέλευσης. Δηλαδή τα γνωστικά αντικείμενα των βιβλίων Β’-Γ’. θα αποτελούν την πρώτη ομάδα, τα αντικείμενα των Δ’-Ε’ τη δεύτερη ομάδα και τα αντικείμενα της Στ’ τάξης θα αποτελούν την ύλη της τρίτης ομάδας.

4. Προγραμματισμός και κατανομή των ενοτήτων που περιέχουν τα γνωστικά αντικείμενα κάθε ομάδας, σύμφωνα με τις διδακτικές ώρες των μαθημάτων της Γλώσσας και των Μαθηματικών, που προβλέπει το ετήσιο ωρολόγιο πρόγραμμα.

5. Πραγματοποίηση φυλλαδίων (4) ανά ομάδα, τα οποία θα περιέχουν όλα τα είδη εργασιών, όπως επεξηγηματικές, διαγνωστικές, εμπεδωτικές και αξιολογικές, σωστά δομημένες με τα 8 είδη των ερωτήσεων, τα οποία θα αποτελούν τα λεγόμενα τετράδια εργασιών των παιδιών.

6. Καθιέρωση της «ομαδοσυνεργατικής» μεθόδου διδασκαλίας, όπου τα παιδιά θα εργάζονται σε 4 ομάδες των 5 μαθητών, σύμφωνα με την επιστημονική συγκρότηση των ομάδων εργασίας.

Τρόπος εργασίας
Όπως προείπαμε, πριν αρχίσει η σχολική πράξη, τα παιδιά θα πρέπει να έχουν χωριστεί σε ομάδες με την ονομασία «Τάξη Πρώτη» γλώσσας–Μαθηματικών, τάξη «Δευτέρα» Γλώσσας-Μαθηματικών και τάξη «Τρίτη» Γλώσσας Μαθηματικών. Στη συνέχεια θα πρέπει:

• Η κατανομή των παιδιών στις κατηγορίες να γίνεται, όχι τόσο με την ηλικιακή τάξη στην οποία ανήκουν, όσον με το επίπεδο των γνώσεων στη γλώσσα και τα μαθηματικά, εκτός από τους μαθητές της Στ’, οι οποίοι θα αποτελούν τον πυρήνα της Τρίτης τάξης.

• Η διάγνωση του βαθμού του πνευματικού επιπέδου των μελών των ομάδων, θα γίνεται με βάση την επίδοση του κάθε μαθητή στην προηγούμενη τάξη και με τα αποτελέσματα των διαγνωστικών τεστ, τα οποία θα πραγματοποιούνται τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο, πάντα με διακριτικό τρόπο και με κατάλληλη ψυχολογική προετοιμασία.΄Ετσι, θα έχουμε μαθητή, ο οποίος θα ανήκει στην Πρώτη Τάξη της Γλώσσας και στη Δευτέρα Τάξη των Μαθηματικών, αλλά και το αντίθετο.

• Εάν ο αριθμός των μαθητών μιας τάξης (κατηγορίας) υπερβαίνει τους 20, τότε μπορεί να έχουμε και άλλες ομοειδείς τάξεις με την ονομασία: (Α1, Α2, Α,3) –(Β1, Β2, Β3)- (Γ1, Γ2, Γ3).

• Οι ώρες διδ/λίας δε θα αλλάξουν σε ποσότητα ,αλλά θα ακολουθηθεί η δομή του κανονικού εβδομαδιαίου προγράμματος.

• Η συγκρότηση των τάξεων (κατηγοριών) θα αρχίσει από τη σημερινή Τρίτη Τάξη και επάνω, καθόσον, όπως προαναφέραμε, στην ηλικία αυτή το παιδί βρίσκεται στο στάδιο της αφαιρετικής ικανότητας.

• Η μετάβαση τέλος, από τη μια κατηγορία στην άλλη, δεν είναι δεσμευτική να γίνεται μόνο κατά τη λήξη του διδακτικού έτους, αλλά μπορεί να πραγματοποιηθεί και κατά τη διάρκεια αυτού, εάν κι εφόσον το παιδί είναι έτοιμο για την αμέσως ανώτερη βαθμίδα.

Πλεονεκτήματα της νέας μεθόδου
Τα μειονεκτήματα του υπάρχοντος εκπ/κού συστήματος, σε ό,τι αφορά την κατανόηση των γνωστικών αντικειμένων των μαθημάτων Γλώσσας και Μαθηματικών, μπορούν να θεωρηθούν ως πλεονεκτήματα της προτεινόμενης διαδικασίας.

Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι:
• Σε αρκετές ενότητες δεν ακολουθούνται οι αρχές της μάθησης, ιδιαίτερα στις μικρές τάξεις, κατά τις οποίες το παιδί μαθαίνει και βιώνει τη γνώση, όταν η μαθησιακή διαδικασία αρχίζει από το γνωστό στο άγνωστο, από το εύκολο στο δύσκολο και από το λίγο στο πολύ. Και τούτο διότι, αντί να διδάσκεται σε μια ενότητα ένα γνωστικό αντικείμενο(επαγωγικά-παραγωγικά) και στη συνέχεια να γίνεται συνδυασμός κι εμπέδωση με τα προηγούμενα, δυστυχώς του προσφέρονται δύο και περισσότερα αντικείμενα, τα οποία αρκετές φορές δεν έχουν καμία μαθησιακή συγγένεια μεταξύ τους.

• Τα γραμματικά κυρίως φαινόμενα, δεν έχουν κατανεμηθεί με το σύστημα της αυξανόμενης δυσκολίας, αλλά απεναντίας μάλιστα υπάρχουν περιπτώσει, όπου ζητούνται απαντήσεις στα τετράδια εργασιών, οι οποίες ανάγονται σε αδίδακτα και άγνωστα γραμματικά φαινόμενα.

• Τα παιδιά που κατέχουν ή κατόρθωσαν να μάθουν την προβλεπόμενη ύλη της τάξης τους, δεν μπορούν να μάθουν αντικείμενα άλλης τάξης, αλλά και τα παιδιά επίσης που δυσκολεύονται να εμπεδώσουν κάποιο γνωστικό αντικείμενο, είναι αναγκασμένα να δεχθούν το νέο, με αποτέλεσμα να μην εμπεδώνουν κανένα από τα δύο.

• Η αντίληψη ότι τα παιδιά των μικρών τάξεων θα πρέπει να διδάσκονται το κάθε γνωστικό αντικείμενο, επιφανειακά, περιληπτικά, ή και ακόμα διαισθητικά, δημιουργεί ατυχώς σε πολλά παιδιά, αργότερα γνωστικές αμφιβολίες και πάγια ορθογραφικά λάθη, κυρίως στις εξαιρέσεις των φαινόμενων.

• Επειδή στο προτεινόμενο σύστημα υπάρχει ιεράρχηση των γνωστικών αντικειμένων, με τη μέθοδο της αυξημένης δυσκολίας κι επειδή υπάρχει, η συνέχεια, στην κατανομή ομοειδών αντικειμένων, τα παιδιά έχουν τον χρόνο και τη δυνατότητα, να κωδικοποιούν και να ομαδοποιούν τα γνωστικά φαινόμενα, αποτυπώνοντας και διατηρώντας τα και πέρα από την εργαζόμενη μνήμη.

Τέλος, ως αρνητικά σημεία της νέας μεθόδου θα μπορούσαν να θεωρηθούν, η χρήση πολλών αιθουσών, η επιπρόσθετη απασχόληση των δασκάλων, ο διαχωρισμός των μαθητών, η έλλειψη κατάλληλων εγχειριδίων και οι ενδεχόμενοι δισταγμοί ορισμένων εκπαιδευτικών για την αποτελεσματικότητα του συστήματος.

Αλλά είναι πασιφανές το γεγονός, ότι κάθε αλλαγή επιφέρει αντιδράσεις. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το πρωτότοκο παιδί της αλλαγής, σε οποιονδήποτε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι η «άρνηση»!